ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ-Θάνος Μικρούτσικος: Κάνω συναυλίες για να εμψυχωθώ και να εμψυχώσω

Ένα όνειρο συνύπαρξης επί σκηνής με την Μαρία Φαραντούρη γίνεται πραγματικότητα.

Ναι και θέλω να το εξηγήσω με την έννοια ότι είναι μια ιστορία που ξεκινάει από πάρα πολύ παλιά, από την αρχή της μεταπολίτευσης, όταν θαύμαζα την Μαρία Φαραντούρη για πάρα πολλά πράγματα. Πρώτα από όλα απεδείχθη πως είχα δίκιο να την θαυμάζω αφού η ίδια είναι η μεγαλύτερη πρέσβειρα του τραγουδιού μας σε ολόκληρο τον κόσμο. Έχει παίξει στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου, έχει εκτοξεύσει τους στίχους των μεγάλων ποιητών και τις μουσικές μεγάλων συνθετών σε ολόκληρο τον κόσμο, με μεγάλες ορχήστρες, με σπουδαίους μουσικούς κλπ. Αλλά και η φωνή της, δικαίως έχει χαρακτηριστεί από πολύ σημαντικά πρόσωπα στο εξωτερικό ως η καλύτερη βαθιά φωνή, κοντράλτο φωνή, από τις μη κλασικές φωνές, στην Ευρώπη. Κάποια ανάλογα συναισθήματα προφανώς είχε κι εκείνη για μένα γιατί όποτε βρισκόμασταν τότε, το θυμάμαι έντονα, λέγαμε να κάνουμε μια δουλειά είτε δισκογραφική είτε μια σειρά συναυλιών αλλά οι δουλειές και οι προγραμματισμοί  και των δύο, είμαστε και οι δύο εργασιομανείς, δεν μας το επέτρεπαν. Από τότε κάθε που βρισκόμασταν ανανεώναμε την υπόσχεση αλλά κάπου στο βάθος ξέραμε πως είναι δύσκολο να γίνει. Μέχρι που πέρασαν τα χρόνια και πριν από λίγους μήνες είπαμε ότι σταματάμε, παίρνουμε μια ανάσα από όλα τα άλλα προγράμματα και πράγματα που κάνουμε. Πρέπει να το δούμε γιατί είναι κρίμα απʼ τον Θεό και για τους δύο να μη γίνει αυτή η συνεργασία επί σκηνής. Έτσι με την έννοια του κάλλιο αργά παρά ποτέ, που έλεγε κι γιαγιά μου, είμαστε εδώ και είμαστε στο Ηρώδειο στις 29 Αυγούστου για να πραγματοποιήσουμε θα έλεγα το όνειρό μας με την έννοια να βρεθούμε στην σκηνή και να παίξουμε πάρα πολλά πράγματα μαζί.

Θα μας δώσετε μια ιδέα για το τι θα ακούσουμε στις 29 Αυγούστου στο Ηρώδειο;

Καταρχήν η συνάντηση αυτή έχει ένα χαρακτηριστικό ότι σε όλο το δεύτερο μέρος η Μαρία τραγουδάει δικά μου τραγούδια, βέβαια παίζω κι εγώ για εκείνη ένα τραγούδι του Χατζιδάκι, ένα του Kurt Weill κι ένα του Lucio Dalla αλλά όλα τα υπόλοιπα είναι δικά μου. Μάλιστα θα σας έλεγα εδώ και κάτι που με εντυπωσίασε όταν βρεθήκαμε να διαλέξουμε τα τραγούδια. Πολλά από τα τραγούδια που μου πρότεινε θα τα χαρακτήριζα απρόβλεπτα για εκείνη, δηλαδή τραγούδια που δεν ανήκαν στο δικό της φάσμα, γιατί η Μαρία ψάχνει συνεχώς καινούρια πράγματα για να ανανεώνεται, δεν κάθεται ποτέ στα ίδια. Θα τραγουδήσει Καββαδία, τραγούδια σε στοίχους του Τριπολίτη, του Μάνου Ελευθερίου, του Μπάμπη Τσικληρόπουλου, του Οδυσσέα Ιωάννου κλπ. Στο πρώτο μέρος υπάρχει μια έναρξη όπου θα τραγουδήσουν δύο άλλοι συνεργάτες μου τραγούδια μου. Η πολύ νεότερη, γιατί ήθελα να έχω την Μαρία Φαραντούρη και ταυτόχρονα και την πιο νέα συνεργάτιδα μου που είναι η Άννα Λινάρδου μια κοπέλα 26 χρονών με εξαιρετικές δυνατότητες. Και βέβαια ο Κώστας Θωμαϊδης που θα τραγουδήσει τραγούδια μου σε ποίηση Καβάφη και Ρίτσου. Αλλά νομίζω ότι το πρώτο μέρος κλείνει με ένα εκπληκτικό έργο που είναι η «Κατάσταση πολιορκίας» του Μίκη Θεοδωράκη. Είναι ένα έργο που για μένα είναι οριακό έργο από την πλευρά του Μίκη και είναι και ένα έργο δυστυχώς όχι παιγμένο, για κάποιους λόγους. Ενώ πολλά έργα του Θεοδωράκη όπως το «Άξιον εστί», το «Κάντο Χενεράλ», το «Ο πνευματικός μου πατήρ» έχουν παιχτεί, αυτό έχει παιχτεί σπάνια, μια φορά το 1977 και σε μια άλλη μορφή έχει παιχτεί κάποιες φορές, αλλά όχι στην αληθινή του μορφή, όπως το έγραψε, γιατί είναι ένας χείμαρρος 30 λεπτών. Εγώ του έκανα μια ειδική ενορχήστρωση που ακόμα κι εμένα, οφείλω να πω ότι με εντυπωσιάζει. Από την άποψη ότι η ορχήστρα μου στο έργο του Θεοδωράκη στο «Κατάσταση πολιορκίας» αποτελείται από 2 πιάνα, έναν εκτελεστή πνευστών οργάνων, και οκτώ κρουστούς εκτελεστές. Νομίζω ότι αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία γιατί είναι ένα έργο προφητικό και από πλευράς κειμένου, το έχει γράψει η αείμνηστη Ρένα Χατζηδάκη και από πλευράς μουσικής γιατί είναι από τα οριακά έργα. Έχω την εντύπωση ότι τέτοιο έργο στην Ελλάδα δεν έχει γραφτεί, το έγραψε ό Μίκης, δεν το έπαιξε έτσι ώστε να γίνει γνωστό και θα έλεγα, χωρίς να είναι ιερόσυλο, ότι ίσως τέτοιο έργο δεν έχει γραφτεί ούτε στη Ευρώπη.

Είναι και ο τίτλος λίγο οριακός… Κατάσταση πολιορκίας

Η ιστορία του είναι η εξής, η Ρένα Χατζηδάκη, πολύ νέα τότε, είχε συλληφθεί τις πρώτες μέρες της δικτατορίας και έγραψε στην ασφάλεια αυτό το κείμενο. Συνάντησε τον Θεοδωράκη στην ασφάλεια αλλά δεν του έδωσε ποτέ αυτό το κείμενο. Του το έδωσε αργότερα, όταν ο Θεοδωράκης βγήκε από την φυλακή, η Σίλβα Ακρίτα, η μητέρα της Έλενας Ακρίτα αφού της το είχε δώσει η Ρένα Χατζηδάκη. Είναι ένα κείμενο ερωτικής κραυγής, ένα σπαρακτικό ερωτικό κείμενο το οποίο όμως επειδή η ποιήτρια, πολύ ερωτευμένη τότε, σπαρακτικά απευθυνόταν στην αγάπη της προκύπτει το ότι δεν μπορεί να την αγγίξει, δεν μπορεί να την ακουμπήσει, όλη η βαρβαρότητα της δικτατορίας. Είναι ένα κείμενο, δεν υπάρχει δεύτερο κείμενο από όσο εγώ θυμάμαι ακόμα και από μεγάλους ποιητές, που ενώ είναι κραυγή ζωής, ερωτική κραυγή, προκύπτει και ως ντοκουμέντο εναντίον της βαρβαρότητας της δικτατορίας. Νομίζω ότι είναι πραγματικά ένα πολύ σημαντικό έργο, οριακό θα το έλεγα.

Η επιλογή των τραγουδιών ήταν δύσκολή; Υπήρξαν δηλαδή κάποια αγαπημένα κομμάτια που πιθανά δε «χώρεσαν»;

Πάντοτε είτε έχω έναν τραγουδιστή της εμβέλειας της Φαραντούρη είτε έχω μια τραγουδίστρια νέα όπως είναι η Άννα Λινάρδου, λαμβάνω υπόψη μου τη δική τους χειρονομία. Δηλαδή δε λέω «θα πεις αυτό», δεν το έκανα ποτέ μου, όλα αυτά τα χρόνια είτε είχα απέναντί μου έναν τραγουδιστή ή μια τραγουδίστρια προβεβλημένη είτε είχα μια άγνωστη τραγουδίστρια ή τραγουδιστή. Προσπαθώ δηλαδή αυτό που θα τους δώσω ή αυτό που θα επιλέξουν πραγματικά να αναδεικνύει τις δυνατότητές τους. Έτσι λοιπόν σε ότι αφορά τη Λινάρδου θα τραγουδήσει ένα τραγούδι σε ποίηση του Μάνου Ελευθερίου, το «Είσαι η Πρέβεζα, τα Γιάννενα και το Κιλκίς»  πολύ σύνθετο αλλά το αποδίδει με εκπληκτικό τρόπο. Ένα τραγούδι του Κώστα Λαχά, τον «Τυμβωρύχο» και ένα τραγούδι σε ποίηση Μανώλη Αναγνωστάκη που είναι το «Κύθηρα ακόμα», ένα πολύ ρυθμικό τραγούδι. Ο Θωμαΐδης από την άλλη μεριά που είναι ένας συνεργάτης μου από τα παλιά και συνεχής συνεργάτης μου γιατί πραγματικά θεωρώ ότι είναι μέγιστη φωνή ο Κώστας ειδικότερα σε ένα χώρο που κινείται, ανάμεσα στην κλασική μουσική και στο έντεχνο νεοελληνικό τραγούδι. θα πει τραγούδια μου από το «Γέρο της Αλεξάνδρειας» σε ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη και από τη «Σονάτα του σεληνόφωτος» σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Ακολούθως η Φαραντούρη,  βεβαίως θα παίξω ένα τραγούδι του Χατζιδάκι, τον «Κεμάλ» το οποίο είναι αγαπημένο της Μαρίας και το λέει εξαιρετικά και ένα τραγούδι του Kurt Weill το οποίο λέει επίσης μοναδικά και ένα τραγούδι του Lucio Dalla, το “Carouso” που έκανε μεγάλη επιτυχία με αυτό. Από εκεί και πέρα την άφησα να επιλέξει η ίδια, στο τέλος επιλέξαμε μαζί, αλλά όπως σας είπα και στην αρχή με εντυπωσίασε το ότι δεν πήγε να πει ίσως προβλεπόμενα τραγούδια. Λέει την «Ελένη» για παράδειγμα που της είχε αρέσει και το είχε βάλει στο ρεπερτόριο της, αλλά λέει και τραγούδια από τον Καββαδία που δεν θα τα ανέμενε κάποιος. Λέει το «Ένα μπλουζ» σε ποίηση του Τριπολίτη, που το είχαμε ακούσει πολύ από τον Παπακωνσταντίνου και τον Θηβαίο εξαιρετικά, αλλά και τον «Άμλετ της σελήνης». Δηλαδή η επιλογή της ήταν επιλογή με στοιχεία απρόβλεπτα και αυτό με ενθουσιάζει γιατί έχω δώσει στη μουσική μου χώρο για το απρόβλεπτο και εδώ που τα λέμε έχω δώσει και στη ζωή μου χώρο για το απρόβλεπτο.

Και πάμε λίγο πίσω στην κατάσταση πολιορκίας και να το δέσουμε με την σημερινή κατάσταση που βιώνουμε. Θα λέγατε πως σήμερα η Ελλάδα είναι σε «κατάσταση πολιορκίας»;

Δεν είναι σε κατάσταση πολιορκίας, είναι κάτι χειρότερο, είναι σε επίπεδο καταστροφής. Αν  με ρωτούσατε ίσως πριν 5-6 χρόνια θα σας έλεγα τότε ότι είμαστε σε κατάσταση πολιορκίας παρότι δεξιά κι αριστερά έβλεπες χαμογελαστά πρόσωπα. Σήμερα υπάρχει μια κατάθλιψη κυρίως στις μεγάλες πόλεις και δικαιολογημένη κατάθλιψη γιατί μας έχουν οδηγήσει στην πλήρη καταστροφή. Κοιτάξτε, μας λένε ότι οι άνεργοι είναι 1,3 εκατομμύρια, που και αυτό το νούμερο είναι φρικτό νούμερο, μεγάλο νούμερο. Οι άνεργοι όμως είναι κοντά στα 2 εκατομμύρια.  Γιατί σε αυτό το νούμερο δεν υπολογίζουν αυτούς που κάνουν δυο-τρία μεροκάματα τον μήνα, δηλαδή τους ανθρώπους που βγάζουν δύο κατοστάρικα το μήνα που επί της ουσίας είναι και κάτω από το επίδομα του ΟΑΕΔ. Οι άνεργοι κοντεύουν τα δύο εκατομμύρια, αν δεν τα έχουν ξεπεράσει, αυτό σημαίνει πως αύριο το πρωί στο λεκανοπέδιο που είναι 4-4,5 εκατομμύρια άνθρωποι θα ξυπνήσουν διακόσιες χιλιάδες παιδιά χωρίς γάλα. Αυτό είναι μέγιστο δράμα αν αναλογιστεί κανείς ότι είμαστε στο 2012 και αν αναλογιστεί κανείς ότι σύμφωνα με στατιστικές του ΟΟΣΑ, όχι δικές μου, στα 7,5 δισεκατομμύρια ανθρώπων στον πλανήτη ένα εκατομμύριο μόλις άνθρωποι διαθέτουν το 86% του παραγόμενου πλούτου. Αυτή την βαρβαρότητα δεν μπορώ να την σηκώσω εγώ προσωπικά και νομίζω ότι όποιος και να το σκεφτεί δεν μπορεί να την σηκώσει, όποια πολιτική άποψη και να έχει, δεν είναι θέμα πολιτικής άποψης, είναι θέμα ευαισθησίας. Υπάρχουν 2 με 2,5 εκατομμύρια φτωχοί και το σημαντικότερο επίσης πέραν των φτωχών και τον ανέργων που και μόνο αυτό αρκεί να χαρακτηρίσουμε την εποχή μας βάρβαρη, έχουμε μια μεσαία τάξη, που ήτανε πάντα ο στυλοβάτης της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μετά, η οποία καταρρέει και κατακερματίζεται. Κάθε μέρα κλείνουν μαγαζιά, μένει κόσμος στον δρόμο, οι άνθρωποι χάνουν τις δουλειές τους, δεν μπορεί να κινηθεί απολύτως τίποτα. Το επάγγελμά μας, και το δικό σας και το δικό μου, είναι σε αναστολή. Επάγγελμα σε αναστολή λέγεται κάθε επάγγελμα στο οποίο υπάρχει μια ανεργία της τάξης του 60-70%. Μπορεί εγώ αυτή τη στιγμή λόγω προτέρου έντιμου βίου ή λόγω ονόματος να εξακολουθώ να δουλεύω αλλά ξέρω πάρα πολύ καλά ότι πολλοί ταλαντούχοι συνάδελφοι μου, πολλοί μουσικοί, πολλοί τεχνικοί, πολλοί καθηγητές ωδείων, πολλοί εργαζόμενοι στον κλάδο της μουσικής δεν έχουν δουλειά. Συνεπώς βρισκόμαστε σε μια καταστροφή και επομένως έχει ξεπεραστεί ακόμα και η κατάσταση πολιορκίας, απλώς τέτοια μεγάλα έργα, τέτοιες εποχές, έχουν τη δυνατότητα όχι μόνο να λειτουργήσει η μνήμη μας αλλά να μας θυμίζουν συνεχώς την κατάσταση που ζούμε και σε κάθε περίπτωση ότι πρέπει πάση θυσία να την ξεπεράσουμε, ακόμα κι αν χρειαστεί εμείς οι ίδιοι να αλλάξουμε. Αυτές οι αλλαγές, οι απαραίτητες, γίνονται αλλάζοντας τον κόσμο, δεν γίνονται από μόνες τους.

Νομίζω καλύψατε λίγο και την ερώτηση μου αν η μουσική και ο πολιτισμός σε περιόδους κρίσης μπορεί να παίξει κάποιο ρόλο…

Να ξεκαθαρίσω, για να μην παρεξηγηθώ, ότι η μουσική, ο πολιτισμός ή η τέχνη δεν αλλάζουν τον κόσμο. Ο βασικός ρόλος της τέχνης και του πολιτισμού είναι να αποτυπώσει την περιπέτεια του ανθρώπου, δηλαδή το χνάρι του ανθρώπου πάνω στη γη. Αλλά σε περιόδους κρίσης όπως είπατε έχει κι έναν άλλο ρόλο, να εμψυχώσει και νομίζω ότι αυτός ο ρόλος είναι πολύ βασικός. Χωρίς να θέλω να κάνω τον εαυτό μου ούτε ήρωα ούτε τίποτα τέτοιο, εδώ και τρία χρόνια αυτό προσπαθώ να κάνω με τη μουσική μου και για αυτό και κάνω και πάρα πολλές συναυλίες. Τα τελευταία τρία χρόνια περίπου είμαι στον δρόμο συνεχώς, έχω κάνει  πάνω από 250 συναυλίες. Είναι ακριβώς αυτό, να επικοινωνήσω με τον κόσμο και κυρίως νέους ανθρώπους, να εμψυχωθώ και να εμψυχώσω.

Ποιο τραγούδι πιστεύεται πως θα μπορούσε να είναι το “soundtrack” της εποχής μας;

«Έβγαλε βρώμα η ιστορία ότι ξοφλήσαμε» αν μιλάμε για δικό μου τραγούδι. Από την άλλη είναι και ένα τραγούδι του Τσακνή το οποίο μου αρέσει πάρα πολύ και το οποίο είναι επίσης προφητικό «Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον»… στο μέλλον που φτιάχνεται όπως θέλετε… αφού η ιστορία σας ανήκει, είναι εξαιρετικό κομμάτι.

Και τέλος, τα σχέδιά σας για το μέλλον; Μπορούμε να κάνουμε μελλοντικά σχέδια;

Κοιτάξτε, παρότι η κατάσταση είναι τέτοια που μερικές φορές αισθάνεσαι αφελής, εγώ βεβαίως δεν θα σταματήσω να ασχολούμαι με την μουσική, να δουλεύω, να κάνω συναυλίες, να κάνω έργα κλπ. Δε θέλω να ξεκουραστώ, παρότι έχω και κάποια ηλικία εδώ που τα λέμε άλλο αν επάνω στην σκηνή απογειώνομαι πολλές φορές, θέλω να συνεχίσω αυτό με την Μαρία να το ολοκληρώσω και τον χειμώνα. Σκέφτομαι κάτι σε συνεργασία με νεότερους γιατί τα τελευταία χρόνια, το ξέρετε ενδεχομένως, δουλεύω και με νεότερους τραγουδοποιούς και με νεότερους τραγουδιστές. Επίσης επειδή έχω και την εμμονή της κλασικής μουσικής υπάρχουν και δυο-τρείς παραγγελίες για το εξωτερικό. Τελείωσα μία τώρα το καλοκαίρι και ελπίζω το φθινόπωρο να βρω λίγο χρόνο να τελειώσω και τις άλλες δύο.